Hội chứng cushing là bệnh gì

Hội chứng Cushing là một bệnh lý nội tiết do rối loạn chức năng vỏ tuyến thượng thận, gây tăng mãn tính hormone glucocorticoid không kìm hãm được. Có thể xuất hiện các triệu chứng như đau đầu, bán manh, mắt nhìn mờ  do khối u to chèn ép giao thoa thị giác. Đây là bệnh thường gặp ở nữ tuổi 25-40. Ở trẻ em bệnh còn được gọi là bệnh rối loạn sinh dục thượng thận.

Triệu chứng Hội chứng cushing

Các triệu chứng phổ biến của hội chứng cushing bao gồm:

• Mệt mỏi.
• Tâm trạng thất thường, cáu gắt, lo lắng, trầm cảm
• Run rẩy tay chân
• Bướu
• Mặt tròn, đầy đặn (mặt trăng rằm).
• Tăng cân do tích tụ mỡ ở vùng bụng, phần thân, nhưng lại giảm mỡ ở phần tay, chân (béo trung tâm)
• Da mỏng, dễ bị bầm tím, vết thương chậm lành và bị loét
• Vết rạn da màu tím trên da bụng, đùi, cánh tay và ngực.
• Tốc độ tăng trưởng chậm (ở trẻ em)
• Bất thường ở chu kỳ kinh nguyệt (ở phụ nữ).
• Giảm ham muốn tình dục.
• Cơ bắp yếu.
• Đau lưng, xảy ra với các hoạt động thường ngày.
• Đau xương.
• Dễ gãy xương.
• Tăng khát và đi tiểu.
• Tăng lông mặt ở phụ nữ
• Mẫn cảm với viêm phổi và lao.
• Tăng huyết áp.
• Tăng đường huyết.
• Tăng cholesterol.

Nguyên nhân gây Hội chứng cushing

Ngày nay, khoa học đã phân bệnh hội chứng Cushing thành thành nhiều loại với nguyên nhân khác nhau. Trong đó nguyên nhân phổ biến nhất của hội chứng Cushing là do người bệnh sử dụng thuốc corticosteroid, Steroid liều cao để điều trị đau lưng, còn ở liều thấp nhiều như thuốc dùng cho bệnh hen suyễn, hoặc thuốc bôi dạng gel, kem cho bệnh chàm.

Bệnh Cushing

Là bệnh do u tuyến yên tăng tiết ACTH (viết tắt của adrenocorticotropic hormone) gây quá sản thượng thận 2 bên. U tuyến yên thường là dạng adenoma chiếm hơn 90% có kích thước thường nhỏ khoảng 1cm. Biểu hiện của bệnh gồm: đau đầu, bán manh, mắt nhìn mờ.

Hội chứng Cushing bệnh học (hội chứng không phụ thuộc ACTH)

Thường lành tính, nguyên nhân là do u tế bào lớp bó vỏ thượng thận tăng tiết cortisol, u một bên thượng thận, ung thư thượng thận thường ít gặp hơn nhưng rất nặng, bệnh tiến triển nhanh với các triệu chứng rõ rệt, quá sản nốt thượng thận sẽ chỉ được phát hiện được khi chụp MRI thượng thận. Xét nghiệm Cortisol huyết thanh lúc đói tăng và mất nhịp tiết ngày đêm, ACTH giảm.

Hội chứng tăng tiết ACTH ngoại sinh

Đây là biểu hiện nội tiết của bệnh ác tính như:  ung thư gan nguyên phát, ung thư phổi tế bào nhỏ, ung thư dạ dày…

Hội chứng giả Cushing

Do người bệnh sử dụng thuốc corticosteroid kéo dài không có kiểm soát. Các bệnh lý hay thường gặp như là bệnh lý về máu, hen phế quản, cơ xương khớp... Ngoài ra, gần dây ghi nhận một số trường hợp người bệnh sử dụng các loại thuốc Đông y trôi nổi, không rõ nguồn gốc, tên chế phẩm chứa corticoid nhằm giảm đau, chống dị ứng nhưng không được bác sĩ hướng dẫn sử dụng, từ đó người bệnh vô tình lạm dụng liều lượng. Sau khi xét nghiệm thấy nồng độ Cortisol huyết thanh giảm, có tiền sử dùng Corticoid. Đây là hội chứng thường gặp nhất trong lâm sàng và biến chứng nặng nề như suy kiệt rối loạn điện giải nặng, suy thượng thận cấp, nhiễm trùng cơ hội...đa số là do người bệnh ngừng dùng thuốc đột ngột dẫn tới nồng độ cortisol huyết thanh giảm trong khi vỏ thượng thận bị ức chế bởi glucocorticoid ngoại lai vẫn chưa kịp hồi phục.

Đối tượng nguy cơ bệnh Hội chứng Cushing

Những đối tượng có nguy cơ mắc hội chứng Cushing cao hơn so với người bình thường:

• Phụ nữ có khả năng mắc hội chứng Cushing cao hơn nam giới.
• Đối tượng thường xuyên sử dụng quá nhiều corticosteroid hoặc các thuốc chứa hormone nhân tạo trong thời gian dài.
• Người có khối u sản sinh hormone ở tuyến yên hoặc tuyến thượng thận.
• Mắc một số bệnh lý như hội chứng NAME, bệnh Carney complex hay hội chứng nhiều nội tiết tân sinh loại 1.

Theo báo cáo, đối tượng nguy cơ mắc bệnh Cushing, phần lớn là do các khối u trong sọ hoặc khối u khác phát triển, nguyên nhân gây bệnh khối u tuyến yên vẫn chưa rõ. Một số ít trường hợp người bệnh mắc hội chứng  Cushing có bệnh cảnh nhiều loại u tuyến nội tiết nhóm 1 hoặc tính di truyền như gia đình.

Cách điều trị Hội chứng cushing

• Với trường hợp hội chứng Cushing được gây ra bởi hormone corticosteroid, có thể thay đổi liều lượng thuốc để làm giảm lượng cortisol hay chỉ định các loại thuốc có chức năng ngăn chặn tác dụng của các tác động của hormone corticosteroid lên cơ thể.
• Trường hợp hội chứng Cushing gây ra bởi các khối u bất thường có thẻ sẽ có thể sử dụng phương pháp , việc điều trị bệnh có thể bao gồm phương pháp phẫu thuật để cắt bỏ khối u và phương pháp hóa – xạ trị.
• Trường hợp không tìm được nguyên nhân gây bệnh:  thì tuyến thượng thận sẽ bị loại bỏ để ngăn ngừa việc sản sinh quá nhiều cortisol (hormone corticosteroid). Sau đó, bệnh nhân sẽ được bác sĩ chỉ định dùng thuốc nhằm bù đắp cho lượng cortisol bị mất đi.

Các biện pháp chẩn đoán Hội chứng Cushing

Phương pháp chẩn đoán hội chứng Cushing sẽ liên quan đến việc phát hiện ra mức cortisol cao và tìm kiếm nguyên nhân gây bệnh khác. Các biện pháp chẩn đoán hội chứng Cushing:

• Khám thực thể và thị giác, khảo lịch sử y tế gia đình đã có người từng gặp phải hội chứng Cushing hay chưa.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra nguồn gốc gây bệnh xuất phát ở tuyến yên hay ngoài tử cung và để so sánh nồng độ ACTH ở những nơi khác trong cơ thể. Nếu làm hai xét nghiệm này thì độ chính xác sẽ càng cao.
• Xét nghiệm nước tiểu: Ức chế Dexamethasone bằng steroid nhằm kiểm tra phản ứng của cơ thể với thuốc glucocorticoid.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI) quét để kiểm tra bằng chứng của khối u và kích thước tuyến.

Phòng ngừa Hội chứng Cushing bằng cách nào?

Đầu tiên với các loại thuốc điều trị bệnh, người bệnh cần phải sử dụng liều lượng theo đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý sử dụng quá nhiều thuốc chứa steroid trong thời gian dài. Các thuốc không được bác sĩ kê đơn (kể cả thuốc đông y) trong điều trị các bệnh lý cảm ho, sổ mũi, viêm xoang, xương khớp,… có tác dụng kháng viêm, giảm đau mạnh sẽ chứa thành phần corticoid. Chính vì vậy, nếu bệnh nhân tự ý mua thuốc về uống một cách tùy tiện không theo sự kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ, rất dễ gây ra hội chứng giả Cushing. Dưới đây là cách phòng người hội chứng Cushing hiệu quả:

• Thực đơn ăn uống khoa học, nên tiêu thụ ít mỡ và năng lượng. Tăng cường chất đạm và rau củ quả trong mỗi bữa ăn hằng ngày.
• Tăng rèn luyện thể dục thể thao.
• Khám sức khỏe định kỳ 6 tháng 1 lần.