Không dung nạp lactose là bệnh gì?

Bệnh không dung nạp lactose là một trạng thái phổ biến khi cơ thể thiếu enzym lactase cần thiết để phân hủy lactose, loại đường tồn tại trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Khi không có đủ enzym này, lactose không thể tiêu hóa hoàn toàn trong ruột và điều này có thể dẫn đến các triệu chứng như đầy hơi, đau bụng, đau và khó chịu trong dạ dày, tiêu chảy và khó tiêu hóa sau khi ăn hoặc uống sữa hoặc các sản phẩm từ sữa.

Mặc dù không dung nạp lactose không phải là một vấn đề nghiêm trọng từ góc độ y tế, nhưng nó có thể gây ra khó khăn và không thoải mái trong cuộc sống hàng ngày. Đối với những người bị bệnh này, việc hạn chế lượng lactose trong khẩu phần ăn uống hoặc sử dụng các sản phẩm không chứa lactose thường là cách tiếp cận phổ biến nhất để giảm thiểu các triệu chứng không thoải mái.

Nguyên nhân bệnh không dung nạp Lactose

Nguyên nhân chính của bệnh không dung nạp lactose là do cơ thể không sản xuất đủ enzyme lactase để phân hủy lactose, loại đường chính có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Khi không có đủ lactase, lactose không thể được phân hủy thành glucose và galactose để hấp thụ vào máu thông qua niêm mạc ruột non.

Thay vào đó, lactose chưa được tiêu hóa sẽ di chuyển xuống đại tràng, nơi mà vi khuẩn tồn tại. Vi khuẩn sẽ tương tác với lactose này, tạo ra các khí và chất có thể gây ra các triệu chứng như đầy hơi, đau bụng, và tiêu chảy.

Mặc dù gen di truyền có thể đóng một vai trò trong việc gây ra sự thiếu hụt enzyme lactase, nhưng bệnh không dung nạp lactose cũng có thể phát triển sau một thời gian khi mức độ sản xuất enzyme này giảm đi, thường xảy ra sau tuổi 2 đến 3 khi cơ thể không còn cần enzyme lactase như trước.

Các loại bệnh không dung nạp lactose

Không dung nạp lactose nguyên phát: Đây là loại phổ biến nhất, nơi sự giảm sản xuất enzyme lactase xảy ra từ khi sinh ra. Trong tình trạng này, sản xuất lactase giảm mạnh khi trưởng thành, làm cho việc tiêu hóa sản phẩm sữa trở nên khó khăn. Tình trạng này được xác định di truyền và phổ biến ở những người có nguồn gốc từ châu Phi, châu Á, Tây Ban Nha, Địa Trung Hải hoặc Nam Âu.

Không dung nạp lactose thứ phát: Xảy ra khi sản xuất enzyme lactase giảm sau khi mắc bệnh, chấn thương hoặc sau phẫu thuật liên quan đến ruột non. Các bệnh như bệnh celiac, loạn khuẩn và bệnh Crohn có thể gây ra tình trạng này. Điều trị căn bệnh gốc có thể khôi phục mức độ enzyme lactase và cải thiện triệu chứng.

Không dung nạp đường sữa bẩm sinh hoặc phát triển: Đây là trường hợp hiếm gặp, xảy ra khi trẻ sinh ra không có enzyme lactase. Rối loạn này có thể được truyền từ cha mẹ theo cơ chế gen lặn và đôi khi có thể xảy ra ở trẻ sinh non do nồng độ lactose không đủ.

Triệu chứng không dung nạp lactose

triệu chứng của không dung nạp lactose thường xuất hiện trong khoảng thời gian từ 30 phút đến hai giờ sau khi ăn hoặc uống thực phẩm chứa lactose. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:

Tiêu chảy

Là một trong những triệu chứng phổ biến nhất của không dung nạp lactose, khiến người bệnh có cảm giác tiêu chảy hoặc phân lỏng.

Buồn nôn và đôi khi nôn

Người bệnh có thể cảm thấy buồn nôn và thậm chí nôn sau khi tiêu thụ lactose.

Đau bụng quặn (abdominal cramps)

Đau bụng có thể xuất hiện và thường được mô tả như đau bụng quặn.

Đầy bụng

Cảm giác đầy bụng và khó chịu là một triệu chứng phổ biến khác của không dung nạp lactose.

Có nhiều hơi trong bụng

Khí trong ruột non có thể dẫn đến cảm giác có nhiều hơi trong bụng và đầy hơi.

Những triệu chứng này có thể gây ra sự không thoải mái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh.

Con đường lây truyền bệnh không dung nạp lactose

Bệnh không dung nạp lactose không phải là một bệnh truyền nhiễm, và do đó không có khả năng lây truyền từ người bệnh sang người khỏe mạnh. Bệnh này là một rối loạn tiêu hóa do sự thiếu hụt enzyme lactase trong cơ thể, không phải là một bệnh lây truyền qua tiếp xúc với người mắc bệnh.

Người bị không dung nạp lactose không thể chuyển giao tình trạng này cho người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp. Tuy nhiên, người thân hoặc bạn bè có thể có yếu tố di truyền giống nhau, dẫn đến khả năng cao hơn của họ mắc bệnh này. Điều này có thể do gen di truyền chung trong gia đình, nhưng không phải là do vi khuẩn hoặc virus lây truyền.

Đối tượng nào dễ mắc bệnh  không dung nạp lactose

Hiện nay, có nhiều yếu tố có thể làm cho một người dễ bị không dung nạp lactose, bao gồm:

• Tuổi tác: Không dung nạp lactose thường xuất hiện ở tuổi trưởng thành và ít phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Điều này có thể do cơ thể người lớn giảm sản xuất enzyme lactase sau khi tuổi vượt qua giai đoạn trẻ em.
• Chủng tộc: Không dung nạp lactose phổ biến nhất ở những người gốc Phi, Châu Á, Tây Ban Nha và Mỹ gốc Ấn Độ. Có sự biến thể di truyền giữa các nhóm dân tộc, làm tăng nguy cơ của việc mắc bệnh này ở một số nhóm người.
• Sinh non: Trẻ sơ sinh sinh non có thể có nguy cơ cao hơn mắc không dung nạp lactose do ruột non chưa phát triển đủ tế bào sản xuất enzyme lactase trong 3 tháng cuối của thai kỳ.
• Bệnh ảnh hưởng đến ruột non: Các vấn đề về ruột non như loạn khuẩn, bệnh celiac và bệnh Crohn có thể gây ra tình trạng không dung nạp lactose do ảnh hưởng đến khả năng sản xuất enzyme lactase.
• Phương pháp điều trị ung thư: Một số phương pháp điều trị ung thư như xạ trị ở bụng hoặc hóa trị có thể gây ra biến chứng đường ruột, làm giảm khả năng sản xuất enzyme lactase và dẫn đến không dung nạp lactose.

Phương pháp chẩn đoán không dung nạp lactose

Ba phương pháp chẩn đoán không dung nạp lactose bao gồm:

Xét nghiệm dung nạp lactose

Xét nghiệm này đo lường phản ứng của cơ thể với chất lỏng chứa lactose cao. Sau khi uống chất lỏng, một mẫu máu được lấy hai giờ sau để đo lượng glucose. Nếu mức glucose không tăng, điều đó cho thấy cơ thể không tiêu hóa và hấp thụ lactose đúng cách.

Xét nghiệm hơi thở hydro (Hydrogen breath test)

Thử nghiệm này sử dụng phép đo hydrogen trong hơi thở để chẩn đoán không dung nạp lactose. Vi khuẩn trong đại tràng tạo ra hydrogen khi tiếp xúc với lactose không tiêu hóa. Mẫu hơi thở được lấy và đo lượng hydrogen trong đó sau khi bệnh nhân tiêu thụ một lượng nhỏ lactose.

Kiểm tra độ axit phân

Đối với trẻ em không dung nạp lactose, kiểm tra độ axit phân có thể được sử dụng. Sự lên men của lactose không tiêu hóa tạo ra axit lactic và các axit khác, có thể được phát hiện trong mẫu phân.

Các phương pháp này giúp xác định có mắc không dung nạp lactose hay không và đưa ra chẩn đoán chính xác để có thể áp dụng phương pháp điều trị phù hợp.

Cách điều trị không dung nạp lactose

người mắc không dung nạp lactose có thể giảm triệu chứng không thoải mái bằng cách thực hiện các biện pháp sau:

• Tránh sữa và sản phẩm từ sữa: Tránh ăn nhiều sữa và các sản phẩm từ sữa có thể giảm triệu chứng không thoải mái.
• Hạn chế lượng lactose trong khẩu phần ăn: Chỉ ăn một phần nhỏ các sản phẩm sữa trong bữa ăn hằng ngày có thể giúp giảm triệu chứng.
• Sử dụng các sản phẩm sữa ít lactose: Chọn các sản phẩm kem và sữa có chứa ít lactose có thể giúp giảm triệu chứng không thoải mái.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng tốt: Duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối, bao gồm việc sử dụng các nguồn canxi khác thay vì sữa và các sản phẩm từ sữa.
• Tìm nguồn canxi từ các thực phẩm khác: Canxi cũng có thể được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm khác như súp lơ xanh, cá hồi đóng hộp, rau chân vịt, và các sản phẩm thay thế sữa như sữa đậu nành và sữa gạo.

Các biện pháp này có thể giúp người mắc không dung nạp lactose tiếp tục duy trì một chế độ ăn uống cân đối và giảm bớt các triệu chứng không thoải mái.