Gai cột sống: Nguyên nhân, triệu chứng và chữa trị

Gai cột sống, còn được gọi là "Gai thoát vị đĩa đệm", là một vấn đề liên quan đến cột sống. Cột sống của con người bao gồm một loạt các xương đơn vị được gọi là "đĩa đệm" nằm giữa các đốt sống, giúp giảm ma sát và giữ cho cột sống linh hoạt. Mỗi đĩa đệm bao gồm một nhân đệm mềm dẻo được gọi là "nhân đệm" (nucleus pulposus) bao quanh bởi một lớp vỏ bên ngoài cứng gọi là "vòng sợi" (annulus fibrosus).

Khi xảy ra vấn đề với đĩa đệm, có thể dẫn đến Gai cột sống. Tình trạng này thường xảy ra khi vòng sợi xuyên qua và gây ra một lỗ hoặc nứt, cho phép nhân đệm dưới áp lực tràn ra ngoài. Điều này có thể gây ra đau lưng nghiêm trọng và tổn thương dây thần kinh gần đó, dẫn đến cảm giác đau, tê, hoặc hư tổn ở các vùng cơ bị ảnh hưởng.

Nguyên nhân gây bệnh gai cột sống

Bệnh gai cột sống, hay gai thoát vị đĩa đệm, thường được gây ra bởi các yếu tố ảnh hưởng đến đĩa đệm trong cột sống.

Lão hóa tự nhiên

Quá trình lão hóa tự nhiên là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến gai cột sống. Khi người ta lão hóa, các đĩa đệm trong cột sống mất đi sự đàn hồi và trở nên dễ bị tổn thương, nứt, hay rách. Điều này dẫn đến việc nhân đệm thoát ra khỏi vị trí của nó và gây ra gai cột sống.

Chấn thương

Các chấn thương do tai nạn, va chạm, hay những tác động mạnh có thể làm hỏng các đĩa đệm, gây ra việc tràn nhân đệm ra ngoài và tạo thành gai cột sống.

Thói quen sống không tốt

Ngồi lâu một chỗ, vận động ít hoặc thực hiện các hoạt động sai cách có thể tạo áp lực không đều lên cột sống, làm suy yếu đĩa đệm và làm tăng nguy cơ gai cột sống.

Tác động di truyền

Yếu tố di truyền có thể chơi một vai trò trong việc làm tăng khả năng mắc bệnh gai cột sống. Nếu trong gia đình bạn có người mắc bệnh này, bạn có thể dễ dàng thừa hưởng yếu tố di truyền này.

Bệnh lý khác

Một số bệnh lý khác như viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp, bệnh tăng huyết áp, tiểu đường, có thể làm tăng nguy cơ gai cột sống.

Tình trạng sức khỏe tổng thể

Tình trạng sức khỏe tổng thể kém cũng có thể làm giảm khả năng tái tạo và chữa lành cho các đĩa đệm, làm tăng nguy cơ gai cột sống.

Triệu chứng bệnh gai cột sống

Bệnh gai cột sống (hay gai thoát vị đĩa đệm) có thể gây ra các triệu chứng đau và khó chịu ở vùng cột sống bị ảnh hưởng. Triệu chứng bệnh gai cột sống thường thay đổi tùy thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến của bệnh gai cột sống:

- Đau lưng: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh gai cột sống. Đau lưng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào của cột sống, từ vùng cổ đến vùng thắt lưng, nhưng thường xuất hiện ở vùng thắt lưng (gai cột sống lưng) và vùng cổ (gai cột sống cổ).

- Đau lan tỏa: Đau có thể lan tỏa từ vùng lưng hoặc cổ xuống chân và tay, dọc theo đường dây thần kinh bị ảnh hưởng. Đau lan tỏa thường xuất hiện theo mô hình chiếu dọc từ cột sống xuống dưới cơ thể.

- Tê, rát, mỏi: Những triệu chứng này thường xuất hiện trong các vùng cơ và da bị ảnh hưởng bởi gai cột sống.

- Giảm sự linh hoạt: Gai cột sống có thể làm giảm sự linh hoạt của cột sống, gây ra khó khăn trong việc cử động và thực hiện các hoạt động hàng ngày.

- Cảm giác yếu đuối: Các vấn đề về dây thần kinh có thể gây ra cảm giác yếu đuối trong các nhóm cơ liên quan đến dây thần kinh bị tổn thương.

- Khó khăn trong việc đi lại: Đau và cảm giác yếu đuối có thể làm giảm khả năng đi lại và thực hiện các hoạt động vận động.

- Khoảng cách giữa các đốt sống thu hẹp: Gai cột sống có thể dẫn đến sự thu hẹp của khoảng cách giữa các đốt sống trong cột sống, gây ra sự mất cân đối và ảnh hưởng đến chức năng cột sống.

Chẩn đoán gai trên cột sống

Chẩn đoán bệnh gai trên cột sống (gai thoát vị đĩa đệm) thường được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa, như chuyên gia về cột sống (bác sĩ thần kinh, bác sĩ cột sống), hoặc các chuyên gia về bệnh lý xương khớp (bác sĩ thấp khớp).

Quá trình chẩn đoán bao gồm các bước sau:

- Tiếp nhận và kiểm tra triệu chứng: Bác sĩ sẽ tiếp nhận bạn và thực hiện cuộc trò chuyện để hiểu rõ về triệu chứng bạn đang gặp phải. Điều này bao gồm việc hỏi về mức độ đau, vị trí đau, thời gian xuất hiện triệu chứng, các triệu chứng liên quan như tê, rát, mỏi, khó khăn trong cử động, và các yếu tố tác động như lịch sử chấn thương, lối sống, và di truyền.

- Kiểm tra lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra lâm sàng để đánh giá tính linh hoạt, phạm vi chuyển động, cũng như điểm đau và các triệu chứng khác trên cột sống và các vùng xung quanh.

- Xét nghiệm hình ảnh: Các bước xét nghiệm hình ảnh như X-quang, CT scan hoặc MRI thường được sử dụng để xem xét chi tiết các cấu trúc cột sống và xác định vị trí, mức độ và nguyên nhân gây ra bệnh gai.

- Kiểm tra chức năng thần kinh: Bác sĩ có thể thực hiện kiểm tra chức năng thần kinh để đánh giá tình trạng và sự ảnh hưởng của bệnh gai lên các dây thần kinh.

- Chẩn đoán và lập kế hoạch điều trị: Dựa trên kết quả kiểm tra và xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác và đề xuất kế hoạch điều trị phù hợp. Điều này có thể bao gồm chăm sóc không phẫu thuật như kiểm soát đau, vận động, vật lý trị liệu, hoặc cần thiết thì phẫu thuật để giảm áp lực và ổn định cột sống.

Phương pháp điều trị gai cột sống

Phương pháp điều trị gai cột sống (gai thoát vị đĩa đệm) thường bao gồm cả các phương pháp không phẫu thuật và phẫu thuật, tùy thuộc vào mức độ và nền tảng lâm sàng của từng trường hợp. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh gai cột sống:

Chăm sóc không phẫu thuật

  • Thay đổi lối sống: Điều chỉnh lối sống có thể giúp giảm tải lên cột sống và giảm triệu chứng. Hạn chế ngồi lâu một chỗ, giữ thăng bằng giữa công việc, giải trí và tập luyện thể chất.
  • Dùng thuốc giảm đau và chống viêm: Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) và thuốc giảm đau có thể giúp giảm đau và viêm xung quanh khu vực gai cột sống.
  • Tập luyện thể chất: Chương trình tập luyện được thiết kế riêng cho từng trường hợp có thể giúp tăng cường cơ bắp, linh hoạt và giảm tải lên cột sống.
  • Vật lý trị liệu và chăm sóc tại chỗ: Các biện pháp như đốt nóng, siêu âm, đoàn tọa, massage, hay các biện pháp điều trị tại chỗ khác có thể giúp giảm đau và cải thiện tình trạng.
  •  Tiêm gai tạng dược: Một số trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể thực hiện tiêm gai tạng dược (corticosteroid) trực tiếp vào vùng bị viêm để giảm đau và viêm.

Phẫu thuật

Nếu các phương pháp chăm sóc không phẫu thuật không giảm đau hoặc các triệu chứng trở nên nghiêm trọng và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, phẫu thuật có thể được xem xét. Một số phẫu thuật thường được thực hiện cho bệnh gai cột sống bao gồm:

  • Thoát vị đĩa đệm: Loại bỏ một phần hoặc toàn bộ đĩa đệm bị tổn thương để giảm áp lực lên dây thần kinh và cột sống xung quanh.
  • Gắn cố định cột sống: Khớp các đốt sống lại với nhau bằng cầu nối hoặc thanh cố định nhằm giảm chuyển động không cần thiết và giảm đau.
  • Gắn bản ghế đĩa đệm nhân tạo: Thay thế đĩa đệm bị tổn thương bằng đĩa đệm nhân tạo để tái thiết lập chiều cao cột sống và giảm đau.

Xem thêm: Tràn dịch khớp: Bệnh lý tuổi già

Biện pháp phòng ngừa gai cột sống

Để phòng ngừa bệnh gai cột sống (gai thoát vị đĩa đệm) và bảo vệ sức khỏe cột sống, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau đây:

Duy trì lối sống lành mạnh

Hãy duy trì một lối sống lành mạnh bằng cách ăn uống cân đối, tập luyện đều đặn và đủ giấc ngủ. Tránh hút thuốc và hạn chế tiêu thụ đồ uống có cồn.

Tập luyện thể chất đều đặn

Tập luyện thể chất đều đặn giúp tăng cường cơ bắp và tăng tính linh hoạt của cột sống. Tùy chọn tập luyện như bơi lội, đi bộ, yoga, hay các bài tập cơ bản giúp tăng cường sức khỏe cột sống.

Đảm bảo tư thế đúng khi ngồi và làm việc

Hãy sử dụng ghế có hỗ trợ lưng tốt khi ngồi và giữ cho tư thế ngồi đúng vị trí. Hãy đảm bảo màn hình máy tính ở mức mắt và hỗ trợ tay và cổ khi làm việc lâu thời gian trước màn hình.

Tránh nâng vật nặng

Nếu phải nâng vật nặng, hãy đảm bảo sử dụng kỹ thuật nâng vật đúng cách và không uốn cong lưng. Nên phân chia công việc nâng vật nặng thành nhiều lần nhẹ hơn.

Tránh chấn thương

Hãy cẩn thận khi tham gia các hoạt động vận động và tránh va chạm hay chấn thương đối với cột sống.

Hạn chế ngồi lâu một chỗ

Nếu công việc của bạn yêu cầu phải ngồi nhiều giờ liền, hãy thường xuyên đứng dậy, đi lại và thực hiện các bài tập giãn cơ để giảm áp lực lên cột sống.

Giữ cân nặng lý tưởng

Giữ cân nặng lý tưởng giúp giảm tải trọng lên cột sống và giảm nguy cơ bị gai cột sống.

Tư vấn và chăm sóc y tế định kỳ

Điều quan trọng là định kỳ đi khám và tư vấn y tế nếu bạn có triệu chứng hoặc lo ngại về cột sống.

Bệnh Lý Thường Gặp