Còi xương là một bệnh lý thường có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, phổ biến nhất là ở trẻ em. Nếu bệnh không được phát hiện và điều trị sớm có thể gây ra nhiều hệ lụy như chậm phát triển, mất xương vĩnh viễn, dị tật xương,… Vậy còi xương là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và điều trị như thế nào hiệu quả?
1. Còi xương là gì?
Còi xương là một dạng rối loạn thường gặp ở trẻ em, khiến xương bị mềm, yếu và dễ gãy hơn bình thường. Tình trạng này xảy ra chủ yếu do sự thiếu hụt vitamin D, canxi hoặc Phospho trong cơ thể. Trong một số trường hợp hiếm gặp, bệnh xảy ra do rối loạn di truyền khiến bệnh nhân gặp các vấn đề về chuyển hóa canxi, phospho trong cơ thể, từ đó, nồng độ phospho trong xương thấp, dẫn đến còi xương.

Còi xương là một dạng rối loạn thường gặp ở trẻ em

Ngoài ra, bệnh còi xương còn có thể xảy ra ở người trưởng thành, được gọi là nhuyễn xương. Đa số các trường hợp này xảy ra ở phụ nữ trong thời kỳ mang thai.
2. Nguyên nhân gây ra bệnh còi xương là gì?
Phần lớn các trường hợp còi xương xảy ra do cơ thể thiếu hụt vitamin D. Theo nghiên cứu, vitamin D, Canxi và Phospho là những thành phần chính tham gia vào quá trình hình thành xương. Trong đó, vitamin D có vai trò giúp cơ thể hấp thụ Canxi và Phospho. Khi cơ thể thiếu hụt vitamin D, hàm lượng Canxi, Phospho trong máu giảm, cơ thể có thể sẽ lấy những dưỡng chất này từ xương để phục vụ cho các hoạt động sống. 

Đồng thời, lượng vitamin D thực tế được cung cấp cho cơ thể có đến 80% được lấy từ ánh nắng mặt trời và chỉ 20% lấy từ các thực phẩm hằng ngày (thịt, cá, trứng, sữa, dầu, đậu,…). Vì vậy, trẻ có thể bị còi xương do thiếu vitamin D nếu được bao bọc quá kỹ, không được tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời.
Bên cạnh vitamin D, việc thiếu hụt vitamin K2 – một loại vitamin có chức năng vận chuyển canxi tạo xương, vitamin D3 – một loại vitamin tham gia vào quá trình chuyển hóa xương hay các khoáng chất tham gia vào quá trình tạo xương như phospho, kẽm, magie,… sẽ khiến xương phát triển không bình thường, gây còi xương.

Ngoài ra, trong một số trường hợp trẻ có thể bị còi xương do gặp các vấn đề về tự tổng hợp và chuyển hóa Vitamin D, Canxi và Phospho thành xương như bệnh Celiac, viêm đường ruột, xơ nang, hay các bệnh lý về thận.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh còi xương
 

3. Triệu chứng của bệnh còi xương
Triệu chứng điển hình nhất của bệnh còi xương là tình trạng xương bị mềm hóa, dễ bị nứt gãy (hiện tượng gãy xương cành tươi). Bên cạnh đó, khi mắc bệnh, bệnh nhân có thể xuất hiện một số triệu chứng dưới đây:

• Toàn thân: Trẻ bị còi xương thường có biểu hiện chán ăn, suy dinh dưỡng
• Tại xương: Trẻ bị còi xương có biểu hiện tại xương sọ: Thóp chậm liền (hơn 1 tuổi mà thóp còn rộng), bờ thóp mềm, vòng đầu to, có bướu trán, bướu đỉnh. Trẻ chậm mọc răng, răng sâu, mọc không đều nhau. Tại xương chi: Chi cong, vòng cổ chân, vòng cổ tay. Lồng ngực hình ngực gà, có thể có chuỗi hạt sườn. Hậu quả dẫn đến trẻ chậm phát triển vận động như muộn biết bò, muộn biết đi.
• Thần kinh: Trẻ bị còi xương thường hay giật mình, ngủ không sâu giấc, hay vã mồ hôi ban đêm (mồ hôi trộm) dẫn đến rụng tóc gáy nhiều. Nếu bị nặng trẻ thường quấy khóc liên tục. Trong một vài trường hợp còi xương nặng có thể hạ Canxi máu khiến trẻ bị co giật, nôn nấc nhiều.

4. Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ bị còi xương?
Bên cạnh các nguyên nhân gây còi xương được nhắc đến ở trên, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh này, gồm:

• Trẻ da đen: Các chuyên gia cho biết, da đen là màu da có khả năng sản xuất vitamin D kém hơn những màu da khác.
• Trẻ sinh sống ở vĩ độ phía Bắc, nơi có ít ánh nắng mặt trời.
• Trẻ sinh non.
• Trẻ sinh ra trong gia đình có tiền sử bệnh còi xương.
• Bệnh nhân đang sử dụng một số loại thuốc như thuốc chống động kinh, thuốc kháng virus gây ảnh hưởng đến khả năng sử dụng vitamin D cho cơ thể,…
• Trẻ được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn nhưng sữa mẹ không có đủ dưỡng chất, nhất là vitamin D.

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh còi xương

5. Các biện pháp chẩn đoán, điều trị bệnh còi xương
- Chẩn đoán:
Chủ yếu dựa trên các thăm khám lâm sàng và chụp X-quang xương để phát hiện các biểu hiện bệnh ở xương cũng như các triệu chứng thần kinh đi kèm.
Ngoài ra có thể xét nghiệm máu để đo các chỉ số Vitamin D, Canxi, Photpho đánh giá sự thiếu hụt để định hướng điều trị cho phù hợp.
- Điều trị:

• Tắm nắng thường xuyên vào buổi sáng cũng là phương pháp điều trị cho trẻ bị còi xương. 
• Ngoài ra có thể bổ sung 400 UI Vitamin D3 hàng ngày cho trẻ cho đến khi trẻ hết các triệu chứng. 
• Khi trẻ bị còi xương cần phải được khám và tư vấn bởi chuyên gia Dinh dưỡng Nhi khoa để được hướng dẫn điều trị cụ thể, phù hợp. 
• Tránh tự ý sử dụng thuốc khi chưa có đơn của bác sĩ, gây hại cho trẻ.

6. Cách phòng tránh còi xương
Để phòng tránh còi xương, bố mẹ cần chú ý đến việc bổ sung đủ canxi và vitamin D cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ thông qua các biện pháp sau:

• Xây dựng thực đơn dinh dưỡng giàu canxi, vitamin D: Một số thực phẩm mẹ nên cho vào chế độ ăn hàng ngày của trẻ như sữa và các chế phẩm từ sữa, đậu, rau xanh, ngũ cốc, hạnh nhân, nước ép trái cây, nước cam,…
• Đảm bảo cung cấp đủ vitamin D cho cơ thể: Trẻ có thể được bổ sung vitamin D qua các thực phẩm giàu dưỡng chất như cá béo, sữa, ngũ cốc,… Đặc biệt, trẻ nên được tắm nắng thường xuyên vì đây là cách bổ sung vitamin D tự nhiên, an toàn và nhanh chóng nhất. Bên cạnh đó, bố mẹ có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về một số loại thực phẩm bổ sung vitamin D có thể sử dụng cho trẻ.
• Phòng ngừa còi xương cho trẻ ngay từ trong giai đoạn thai kỳ: Phụ nữ đang mai thai có nhu cầu canxi cao gấp 3 lần so với bình thường, nhất là 3 tháng cuối của thai kỳ. Vì vậy, mẹ nên chú ý theo dõi hàm lượng vitamin D cung cấp cho cơ thể mỗi ngày và bổ sung với liều lượng phù hợp. 
• Nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sau sinh: Sữa mẹ là nguồn dưỡng chất hoàn hảo cho trẻ, giúp bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết, tăng kháng thể, hỗ trợ hệ miễn dịch. Tuy nhiên, mẹ nên lưu ý thực hiện thực đơn đủ chất sau sinh nhằm đảm bảo chất lượng nguồn sữa cho trẻ.
• Thường xuyên tập luyện thể dục, thể thao: Đây được xem là một trong những cách không chỉ giúp ngăn ngừa còi xương mà còn giúp trẻ phát triển và khỏe mạnh một cách toàn diện. Việc tập luyện các bài tập như chạy, nhảy, đi bộ, leo trèo,… hay tham gia một số bộ môn thể thao sẽ giúp nâng cao sức bền cho trẻ, kích thích quá trình hình thành xương, giúp xương chắc khỏe.

 Bố mẹ cần chú ý đến việc bổ sung đủ canxi và vitamin D cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc và những vấn đề sức khỏe, bạn có thể liên hệ tới Khoa Nhi của hệ thống bệnh viện đa khoa TTH theo địa chỉ:
- Bệnh viện Đa khoa TTH Vinh
Địa chỉ: 105 Lý Thường Kiệt, Lê Lợi, TP. Vinh, tỉnh Nghệ An
Hotline: 0948.956.622
Website: www.benhvientthvinh.vn
- Bệnh viện Đa khoa TTH Quảng Bình
Địa chỉ: Số 99, đường Điện Biên Phủ, Phú Hải, TP. Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình
Hotline: 0967.260.115
Website: www.benhvientthquangbinh.vn
- Bệnh viện Đa khoa TTH Hà Tĩnh
Địa chỉ: Số 01 Ngô Quyền, Thạch Trung, TP. Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh
Hotline: 0912.555.115
Website: www.benhvientthhatinh.vn
Trên đây là những thông tin hữu ích về bệnh còi xương. Phần lớn các trường hợp mắc bệnh xảy ra do chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt chưa hợp lý. Do đó, bố mẹ nên chủ động thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa bệnh cho trẻ ngay từ khi còn nhỏ. Điều này không chỉ giúp giảm nguy cơ bị còi xương ở trẻ mà còn giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh về xương khớp, loãng xương sau này.